PATRICK LAWRENCE: Diplomatiek schaken, Oekraïne de pion

In Istanbul werd een deur opengebroken na een soapserie vol bedrog in Londen, Parijs, Berlijn en Kiev. De vraag is nu wat Trump kan doen om tegemoetkomen aan de zorgen van Rusland.

By Patrick Laurens
Speciaal voor consortiumnieuws

AZoals algemeen werd verwacht, kwam er deze week weinig uit Istanbul, waar Oekraïense en Russische delegaties bijeenkwamen met als ogenschijnlijk doel om een ​​onderhandelde oplossing te verkennen voor de proxy-oorlog die de VS drie jaar geleden uitlokte. 

Het is een vreemde gang van zaken als zelfs de mensen die aan het woord zijn, niet verwachten dat hun gepraat iets nuttigs zal opleveren.

Na nog geen twee uur onderhandelen kwamen de partijen alleen overeen om in de toekomst te praten over subkwesties: een gevangenenruil en een staakt-het-vuren van dertig dagen. Kiev en zijn westerse bondgenoten hebben jarenlang geweigerd om een ​​staakt-het-vuren door te voeren, maar willen dat nu koste wat kost. 

Er werd niet gesproken over een akkoord om de oorlog te beëindigen en er werden geen definitieve afspraken gemaakt, behalve dat de onderhandelingen zouden worden voortgezet. En de ontmoeting verliep niet zonder slag of stoot.

Gesprekken over verdere gesprekken leveren niet veel op, maar ook niet niets. De twee partijen hebben elkaar voor het eerst sinds maart 2022 weer ontmoet, toen ze, een maand na het begin van de oorlog, in Istanbul bijeenkwamen om te onderhandelen over een conceptdocument dat een einde zou maken aan de gevechten – totdat Boris Johnson, de toenmalige Britse premier, arriveerde om het akkoord te dwarsbomen en de oorlog gaande te houden. 

Er is geen sprake van geveinsde verrassing of teleurstelling. Het was duidelijk gedurende een week van onophoudelijk geposeer dat het regime in Kiev en de Europese mogendheden die de laatste tijd de taak hebben gekregen om het te manipuleren, geen zin hebben om inhoudelijke onderhandelingen met de Russische Federatie te beginnen. 

Nee, voor de Britten, de Fransen, de Duitsers en hun cliënt in Kiev was het in de aanloop naar de ontmoeting in Istanbul op vrijdag van groot belang om oprecht toegewijd te lijken aan de onderhandelingen aan een mahoniehouten onderhandelingstafel, en tegelijkertijd elke vooruitgang in de richting van een diplomatieke oplossing te voorkomen.

In deze poging zijn de Europeanen, althans voorlopig, niet geslaagd. 

Trump neemt het over  

President Donald Trump negeerde ze effectief toen hij eerder deze week positief en krachtig reageerde op het onverwachte aanbod van president Vladimir Poetin om onderhandelingen te openen. Trump drong er, zoals gebruikelijk in hoofdletters, op aan dat Volodymyr Zelensky, de president van Oekraïne, de wapenstilstand moest vergeten en "ONMIDDELLIJK!" de onderhandelingen moest openen.

Hierdoor lijken de Britten, Fransen en Duitsers, die sinds Trumps aantreden in januari de taken van Zelensky als praktische bewakers hebben overgenomen, naar de marge te zijn gedreven.  Ik acht de kans klein dat de gesprekken van vrijdag het einde zullen betekenen van hun pogingen om de oorlog gaande te houden en een oplossing uit te stellen – ook al doen ze alsof ze precies het tegenovergestelde voorstaan. 

De Britse premier Keir Starmer, de Franse president Emmanuel Macron en de Duitser Friedrich Merz zetten afgelopen weekend de boel in gang toen ze naar Kiev vlogen voor een haastig georganiseerde top met Zelensky. Bij aankomst stelden de Britse, Franse en Duitse leiders een ultimatum: Moskou moest vóór maandag 30 mei een staakt-het-vuren van 12 dagen accepteren, anders zouden de Europeanen de Russen een reeks strenge nieuwe sancties opleggen. 

Zo ging het doek op voor een hoop armzalig theater. Zoals John Whitbeck, de in Parijs wonende advocaat voor internationaal recht, opmerkte op zijn besloten blog, leek dit een aanbod dat Moskou wel moest afwijzen om de indruk te wekken dat de Europeanen hun best deden voor vrede – maar dat de Russen zich nog steeds inzetten voor oorlog. 

De pret begon toen ook. Poetin reageerde laat op de avond bijna onmiddellijk  van het Kremlin, gaf het Starmer-Macron-Merz-ultimatum alle aandacht die het verdiende — geen enkele — en zette de Europeanen en Kiev op het verkeerde been door voor te stellen dat Kiev en Moskou donderdag in Istanbul onderhandelingen zouden openen.

Op dit punt – de chronologie is goed gerapporteerd – begon Zelensky dagenlang te treuzelen. Het Russische voorstel was slechts theater: dit was zijn openingszin. (Snap je wat ik bedoel met lol?) Oké, ik ga akkoord met gesprekken in Istanbul, maar ik sta erop dat er een top met Poetin zelf komt. Poetin negeerde dit ook – zoals Zelensky

en zijn sponsors wisten dat hij dat zou doen. Er moest eerst een staakt-het-vuren komen – nog zo'n idee dat Kiev en zijn sponsors lieten varen.

Het was Trumps interventie die een einde maakte aan de Europese waanzin. Na de uitspraken van de Amerikaanse president in de pers en op sociale media stemde de Oekraïense tv-acteur en voormalig president er uiteindelijk mee in om een ​​team van functionarissen uit Kiev, onder leiding van minister van Defensie Rustem Oemerov, te sturen naar een Russische delegatie onder leiding van Vladimir Medinski, een prominent adviseur van de Russische president. 

Vrijdagmiddag laat kondigden de Russische en Oekraïense delegaties aan dat ze akkoord waren gegaan met het hervatten van de gesprekken, maar voorlopig alleen over de wapenstilstand. "We zijn bereid de contacten voort te zetten", zei Medinsky tijdens een persconferentie na afloop van de zitting.

Er zat meer achter deze ontmoeting dan dat. In een verslag vrijdagavond The Telegraph citeerde Medinsky Tegen de Oekraïners aan de U-vormige onderhandelingstafel zeggend: "We willen geen oorlog, maar we zijn bereid om een ​​jaar, twee, drie te vechten, hoe lang het ook duurt. We hebben 21 jaar tegen Zweden gevochten. Hoe lang zijn jullie bereid om te vechten?"

Medinsky verwees met name naar wat de Russen de Grote Noordse Oorlog noemen, die Rusland van 1700 tot 1721 voerde tegen het Zweedse Rijk tijdens het bewind van Peter de Grote.

En dat is het dan: een deur die opengaat na een soap vol bedrog in Londen, Parijs, Berlijn en Kiev.

Denk aan de Minsk-protocollen  

Mijn kijk op de gebeurtenissen van de week brengt me terug naar de Minsk Protocollen, die Moskou tien jaar geleden met Kiev, Parijs en Berlijn onderhandelde. 

Deze verdragen, ondertekend in september 2014 en februari 2015, verplichtten Oekraïne tot een nieuwe grondwet die de Russischtalige provincies in het oosten van het land een aanzienlijke mate van autonomie zou verlenen. Kiev en Moskou ondertekenden, waarbij Frankrijk en Duitsland als medeondertekenaars de Russischtalige provincie steunden.

Kiev negeerde de Minsk-akkoorden vanaf dag één. En zoals destijds goed werd bericht, gaven de Fransen en Duitsers later toe dat ze de akkoorden alleen hadden ondertekend om Oekraïne voldoende tijd te geven zich te herbewapenen, de oostelijke provincies te blijven aanvallen en zich voor te bereiden op de oorlog die uiteindelijk drie jaar geleden uitbrak.

Deze met potlood getekende geschiedenis is nuttig om de gebeurtenissen van deze week en wat eraan voorafging te begrijpen. Poetin heeft zich in Minsk gebrand, omdat hij persoonlijk over de twee protocollen had onderhandeld. Ik weet niet wanneer de Russische president besloot dat de Europese mogendheden niet te vertrouwen waren, maar hij heeft ze sinds het debacle in Minsk zeker niet meer vertrouwd.

De gebeurtenissen van vorige week bewezen dat dit een terechte beslissing was. In een geïmproviseerd partijtje diplomatiek schaak wist Moskou de Europeanen dit keer in bedwang te houden door Kiev handig als pion te gebruiken. 

Na Istanbul lijkt de beste kans op een oplossing van het Oekraïneconflict nu te liggen in het vooruitzicht van een top tussen Trump en Poetin. Als die top er komt, zou de Oekraïnecrisis – terecht – worden gezien als een onderdeel van Trumps project om de betrekkingen met Moskou te herstellen. 

En het zou de Europeanen die het continent ertoe hebben aangezet de regering in Kiev en de oorlog te blijven steunen, ontwapenen, om niet te zeggen vernederen. 

Een paar kanttekeningen zijn hier op zijn plaats. Ten eerste, zoals eerder gesuggereerd, is het helemaal niet duidelijk of we het laatste woord hebben gehoord van het Europese triumviraat dat deze week een paar dagen centraal stond. Starmer, Macron en Merz, de laatst benoemde nieuwe bondskanselier van Duitsland, zijn sterk betrokken bij het Oekraïneproject en de Russofobie die daaraan ten grondslag ligt.

Ten tweede, zoals Poetin en andere Russische functionarissen talloze malen en de afgelopen week heel nadrukkelijk hebben benadrukt, moeten inhoudelijke onderhandelingen over een oplossing van de crisis in Oekraïne beginnen met wederzijdse erkenning van de ‘grondoorzaken’, om de term te gebruiken die het Kremlin nu prefereert. 

Daarom heeft Moskou Istanbul aangewezen als locatie voor deze nieuwe gesprekken. In het ontwerp dat Boris Johnson drie jaar geleden heeft verijdeld, werden deze zorgen al geadresseerd.  

“Wij zien deze gesprekken als een voortzetting van het vredesproces in Istanbul, dat drie jaar geleden helaas door de Oekraïense kant werd onderbroken”, aldus Medinsky zei tijdens een persconferentie toen hij donderdag uit Istanbul vertrok. "Het doel van directe onderhandelingen met Oekraïne is uiteindelijk om duurzame vrede te bewerkstelligen door de fundamentele oorzaken van het conflict aan te pakken."

De uitdrukking is te wijdverbreid in het Russische discours om te negeren. De vraag is nu of Donald Trump, tijdens een eventuele top met Vladimir Poetin, überhaupt toegerust zal zijn om de Russische zorgen weg te nemen. 

Als hij dat doet, zal hij de betrekkingen tussen de westerse mogendheden en Rusland fundamenteel ten goede veranderen – een diplomatieke triomf. Als hij dat niet doet, is het onwaarschijnlijk dat hij meer voor elkaar krijgt dan de onderhandelaars deze week in Istanbul hebben bereikt.

Patrick Lawrence, jarenlang correspondent in het buitenland, voornamelijk voor de International Herald Tribune, is columnist, essayist, docent en auteur, meest recentelijk van Journalisten en hun schaduwen, beschikbaar van Clarity Press or via Amazon. Andere boeken omvatten Tijd niet langer: Amerikanen na de Amerikaanse eeuw. Zijn Twitter-account, @thefloutist, is permanent gecensureerd.

AAN MIJN LEZERS. Onafhankelijke publicaties en degenen die voor hen schrijven, bereiken een moment dat tegelijkertijd moeilijk en veelbelovend is. Aan de ene kant nemen we steeds grotere verantwoordelijkheden op ons in het licht van het toenemende verzuim van de reguliere media. Aan de andere kant hebben we geen duurzaam verdienmodel gevonden en moeten we ons daarom rechtstreeks tot onze lezers wenden voor ondersteuning. Ik zet mij voor de duur in voor onafhankelijke journalistiek: ik zie geen andere toekomst voor de Amerikaanse media. Maar het pad wordt steiler, en daarbij heb ik jouw hulp nodig. Dit wordt nu urgent. Als erkenning voor de toewijding aan onafhankelijke journalistiek kunt u zich abonneren op The Floutist, of via mijn Patreon rekening.

De geuite meningen zijn uitsluitend die van de auteur en kunnen al dan niet die van Consortium Nieuws.