De staatsgreep van Niger krijgt een bonapartistische wending

Niger heeft eerder te maken met een “rommelige” situatie dan met een revolutionaire situatie. Misschien zijn er bepaalde bonapartistische elementen waarneembaar – waarvoor uiteraard voldoende schuld bestaat, schrijft Knessetlid Bhadrakumar. 

Niger platteland, landelijk dorp goed, noordelijk Tillabéri. (Lars Rosendahl Appelquist/Wikimedia Commons)

By  MK Bhadrakumar
Indiase clou

TDe vier weken durende onrust in de West-Afrikaanse staat Niger neemt een merkwaardige wending die niet langer een binaire visie toelaat van ‘neokolonialisme en imperialisme’ versus ‘nationale bevrijding’. De leiders van de staatsgreep in Niger maken toenadering tot de Verenigde Staten en houden de Russische militaire aannemers, Wagner PMC, op afstand – tenminste, in de huidige fase van de machtsoverdracht.  

De snelheid waarmee Washington Kathleen FitzGibbon, een Afrikaanse topman met inlichtingenachtergrond, heeft ingezet als nieuwe ambassadeur in Niamey geeft aan dat diplomatie de voorkeur heeft, terwijl alle opties op tafel blijven liggen. 

Veelbetekenend is dat in een redactioneel, The Washington Post merkte woensdag op dat “de twee legers [de Amerikaanse en de Nigeriaanse] de afgelopen tien jaar nauw hebben samengewerkt: officieren kennen elkaar, en de generaals van Niger worden niet als anti-Amerikaans beschouwd.” 

Evenzo is de Uitlezing van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken over ambassadeur FitzGibbon benadrukte dat haar overhaaste opdracht tot doel heeft “de inspanningen te versterken om de politieke crisis in deze kritieke tijd te helpen oplossen” en dat haar “diplomatieke focus zal liggen op het pleiten voor een diplomatieke oplossing.”

Interessant is dat de voorlezing zich beperkt tot de oproep tot de vrijlating van de afgezette president en zijn familieleden, en de eerdere specifieke eis met betrekking tot zijn herplaatsing negeert. De lezing duidt erop dat de Amerikaanse diplomatie het net wijd uitwerpt en zich niet zal beperken tot de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS). 

Aan de vooravond van de aankomst van ambassadeur FitzGibbon in Niamey, The New York Times had een interview met Ali Lamine Zeine, de kandidaat-premier van Niger. Zeker, Zeine, de hoogste burgerfunctionaris in de militaire junta, sprak namens de generaals en richtte zich tot het westerse publiek. 

De opmerkingen van Zeine suggereren dat de heersende kliek in Niamey een slim stel is en op de lange termijn zou kunnen zitten, die een directe samenwerking met de VS nastreven. De ECOWAS zelf staat op twee gedachten na de eerste persoonlijke interactie met de leider van de staatsgreep, generaal Abdourahmane Tchiani in het weekend.

De bemiddelingsmissie van ECOWAS werd geleid door generaal Abdulsalami Abubakar, de enorm invloedrijke staatsman en koningmaker, het laatste militaire staatshoofd van Nigeria en een bron van moreel gezag, die zich aan zijn woord had gehouden om de macht over te dragen aan een democratisch gekozen regering, waardoor de langverwachte droom van Nigerianen werkelijkheid. 

Na zijn terugkeer uit Niamey informeerde Abubakar president Bola Tinubu en later sprak met de media waar hij zijn optimisme uitsprak dat de crisis in Niger waarschijnlijk niet verder zal verergeren dan diplomatie. Op de vraag of er een mogelijkheid bestaat om een ​​militaire actie van ECOWAS in Niger te vermijden, antwoordde Abubakar: “Hopelijk zal de diplomatie hier het beste van zien. Niemand wil oorlog voeren, het betaalt niemand, maar onze leiders hebben ook gezegd: als alles faalt – en ik denk niet dat alles zal mislukken, komen we ergens, komen we uit deze puinhoop. ” 

Kort en bondig gezegd: Niger heeft te maken met een ‘rommelige’ situatie en niet zozeer met een revolutionaire situatie. Misschien zijn er wel bepaalde bonapartistische elementen waarneembaar – waarvoor uiteraard veel schuld bestaat, aangezien de Afrikaanse elites en hun mislukkingen een belangrijke factor zijn, niet alleen omdat de publieke opinie hen associeert met Frankrijk, maar ook vanwege de dubbele malaise van een armoede aan politieke ideologieën en populisme. De opkomst van nieuwe generaties jongeren wordt gefrustreerd door een status quo die in hun ogen door Frankrijk is gecreëerd.

Niger-ambassade in Parijs. (Thomon/Wikimedia Commons)

Belangrijk is daarom dat de dreiging dat Rusland het vacuüm opvult, overdreven wordt en geen westerse interventie mag rechtvaardigen. Wat we moeten begrijpen is dat een deel van de aantrekkingskracht van Rusland is dat veel Afrikanen Moskou als een soort “anti-Frankrijk” zien. Omgekeerd geldt dat hoe minder Frankrijk in de volksverbeelding als een uitbuitende ex-koloniale macht leeft, des te minder de symbolische aantrekkingskracht van Rusland zal worden. 

Je kunt zien dat de Russen dit zelf begrijpen achter de antikoloniale, anti-imperialistische retoriek van Moskou. Een commentaar in de Russisch dagelijks Nezavisimaya Gazeta bekend drie dagen geleden dat “het voor de Russische Federatie opmerkelijk is dat de putschisten zich voor het eerst distantieerden van Rusland en de PMC’s van Wagner, en het Westen ervan verzekerden dat ze bereid waren er politieke en economische samenwerking mee aan te gaan.” 

Generaal Tchiani, die de staatsgreep leidt, is echter niet van plan de macht op te geven. Aan de andere kant herhaalt hij niet langer dat president Mohamed Bazum terecht zal staan. De ECOWAS-delegatie die de afgezette Bazoum ontmoette, schatte dat hij niet in direct gevaar verkeert. De putschisten hebben gehoor gegeven aan de strenge waarschuwing van Washington. 

Generaal Tchiani ook afstand nemen van de rauwe publieke steun van de putschisten, wat hem in verlegenheid lijkt te brengen. Het opvallende is volgens het Russische dagblad dat “te oordelen naar de recente acties en verklaringen van het Nigerese leger, zij werkelijk niet alle mogelijkheden voor een dialoog met Frankrijk, de Verenigde Staten en de organisaties die zij steunen willen verbreken.”

In de New York Times interview , Zeine schetste de ideeën van de prioriteiten van het buitenlands beleid van de nieuwe autoriteiten. Hij verwierp categorisch de aannames en beweringen dat Moskou achter de staatsgreep zat. “Ik zie geen enkele intentie van de militaire regering van Niger om samen te werken met Rusland of met de Wagner-groep”, zei Zeine.

Ali Lamine Zeine. (Foto van IMF-staf/Ryan Rayburn/Wikimedia Commons)

Hij waarschuwde het Westen zelfs om discreet te zijn en Niger niet in de armen van Wagner te duwen. (Volgens rapporten is het geduchte hoofd van Wagner Yevgeny Prigozhin naar het naburige Mali in de Sahel gevlogen, speculaties aanwakkeren.) 

Het allerbelangrijkste, vertelde Zeine duidelijk The New York Times dat de pro-Franse vector van het buitenlands beleid voor Niger zelfs onder de nieuwe autoriteiten onveranderd zal blijven. “Wij studeerden aan Franse universiteiten, onze officieren studeerden in Frankrijk”, zei hij. 

In het geheel, Nezavisimaya Gazeta wrang opgemerkt: “Afgaande op het interview is het enige waar Tchiani en zijn medewerkers naar op zoek zijn een herziening van de samenwerkingsvoorwaarden met de voormalige metropool.” Zoals Zeine het verwoordde: ‘we willen gewoon gerespecteerd worden.’ Mogelijk heeft dit betrekking op de herziening van de voorwaarden voor de winning van de uranium- en goudreserves van Niger. Beiden zijn nu geschorst. 

Dat gezegd hebbende, bestaat er grote onzekerheid over de werkelijke bedoelingen van de hoofdrolspelers. Is de junta, die klasse- of bedrijfsbelangen heeft,  op zoek naar concessies om gezicht te redden of is het alleen maar tijd kopen? Is het Westen bezig zijn eerdere scherpe eisen van onmiddellijk herstel van de democratische heerschappij terug te brengen tot een bescheiden realistische verwachting om Bazoum in ballingschap te laten gaan en de staatsgreepisten aan een tijdlijn te binden voor de overdracht van de macht aan een gekozen regering? Er zijn geen gemakkelijke antwoorden. 

Een belangrijke druppel in de wind is dat de Afrikaanse Unie dinsdag tijdens een zitting in haar hoofdkwartier in Addis Abeba, terwijl ze het lidmaatschap van Niger opschortte, besloot dat het tijd nodig had om te studeren de gevolgen van elke gewapende interventie in dat land. 

De binnenlandse opinie in Nigeria is ook fel gekant tegen elke militaire interventie van de ECOWAS. Soortgelijke interventies uit het verleden in Liberia en Sierra Leone kenden immers geen happy end. Nigeria, dat door de westerse machten het tuinpad op werd geleid en met het blik wormen achterbleef. Nigeria heeft zijn handen vol aan een ernstige binnenlandse veiligheidssituatie dat geen afleiding toelaat. De noordelijke Nigeriaanse provincies hebben tribale, etnische affiniteiten met Niger en zijn tegen oorlog gekant.

MK Bhadrakumar ieen voormalig diplomaat. Hij was de ambassadeur van India in Oezbekistan en Turkije. Meningen zijn persoonlijk.

 Deze dit artikel verscheen oorspronkelijk op Indiase punchline.

De geuite meningen zijn uitsluitend die van de auteur en kunnen al dan niet die van Consortium Nieuws.