Zal de ochtend komen?

De afgelopen veertig jaar heeft de Braziliaanse beweging van landloze arbeiders de controle over miljoenen hectares land overgenomen en vormt daarmee de grootste sociale beweging in Latijns-Amerika, schrijft Vijay Prashad.

By Vijay Prashad
Tricontinental: Instituut voor Sociaal Onderzoek

IIn de koude Braziliaanse winter van 2019 gingen Renata Porto Bugni, adjunct-directeur van Tricontinental: Institute for Social Research, André Cardoso, coördinator van ons kantoor in Brazilië, en ik naar de Lula Livre, of Het ‘Vrije Lula’-kamp in Curitiba, opgezet aan de overkant van de gevangenis waar voormalig president Luiz Inácio Lula da Silva in een cel van 15 vierkante meter zat.

Lula zat al 500 dagen in de gevangenis. Honderden mensen verzamelden zich elke dag in het Lula Livre-kamp om hem goedemorgen, goede dag en goede nacht te wensen – een begroeting die zowel bedoeld was om hem opgewekt te houden als om een ​​levendig protest te bieden tegen zijn opsluiting.

Tachtig dagen later liep Lula de gevangenis uit, gratis van beschuldigingen die de meeste waarnemers terecht als absurd hebben veroordeeld. Hij is nu de front-runner bij de presidentsverkiezingen van het land die op 2 oktober zullen plaatsvinden.

Een van de kenmerken van de wake buiten de federale gevangenis was de alomtegenwoordigheid van militanten van de federale gevangenis Landloze arbeidersbeweging (MST). Hun vlaggen hingen overal en hun kader vormde de ruggengraat van de beweging om Lula te bevrijden, die van Curitiba tot in alle uithoeken van het land opbloeide.

De MST werd in 1984 tijdens de militaire dictatuur (1964-85) opgericht en is ontstaan ​​uit de beroepen van landarbeiders en boeren. latifúndios, gigantische landgoederen in handen van rijke individuen en bedrijven. De afgelopen veertig jaar hebben deze boeren de controle over miljoenen hectares land in heel Brazilië overgenomen en vormen ze de grootste sociale beweging in Latijns-Amerika.

Ongeveer 500,000 huishoudens leven in deze door de MST geleide beroepen, wat betekent dat de MST ongeveer 2 miljoen mensen in haar gelederen heeft georganiseerd.

Ongeveer 100,000 gezinnen wonen in kampementen (kampen), dit zijn bezettingen van braakland waartoe zij geen formele toegang hebben gekregen; 400,000 gezinnen leven in nederzettingen (nederzettingen), wier land zij nu rechtens bezitten door middel van liberale bepalingen in Hoofdstuk III van de 1988 van het land GrondwetArtikel 184 stelt dat de overheid “op grond van sociaal belang, met het oog op landbouwhervormingen, eigendommen van het platteland die geen sociale functie vervullen, kan onteigenen.”

Het is echter belangrijk op te merken dat de Braziliaanse staat niettemin op punctuele basis probeert gezinnen uit deze legale kampen te verdrijven.

De bewoners van de nederzettingen organiseren zichzelf via verschillende democratische structuren, creëren scholen voor hun kinderen en gemeenschapskeukens voor de behoeftigen en ontwikkelen technieken voor agro-ecologische landbouw om in hun eigen behoeften te voorzien en voor verkoop op de markt.

De MST is nu geworteld in het sociale landschap van Brazilië; het is onmogelijk om aan het land te denken zonder dat de rode vlag van de beweging over deze kampementen wappert, van de Amazone in het noorden tot Arroio Chuí, het zuidelijkste punt van Brazilië.

Achter de aanzienlijke activiteit van de MST schuilt een theorie, en die theorie – geworteld in concepten als landbouwhervormingen – wordt op verschillende locaties gedetailleerd beschreven.

De adjunct-directeur van ons instituut, Renata Porto Bugni, interviewde een van de leden van de nationale coördinatie van de MST, Neuri Rossetto, over zijn begrip van de theorie van de beweging en de relevantie van de geschriften van de Italiaanse communist Antonio Gramsci.

Dit interview is gepubliceerd in samenwerking met GramsciLab en Centro per la Riforma dello Stato en is nu beschikbaar in onze dossiernr. 54 (juli 2022), “Gramsci te midden van de beweging van landloze arbeiders in Brazilië (MST).”

Neuri, zoals hij liever genoemd wordt, deelt zijn begrip van Gramsci en reflecteert op de drie belangrijkste uitdagingen waarmee de MST wordt geconfronteerd:

1. om nauwkeurig de tegenstanders te identificeren die de inspanningen belemmeren om de dilemma's van de mensheid aan te pakken (zoals landbouwhervormingen);
2. een voortdurende dialoog met de arbeidersklasse tot stand te brengen om een ​​politiek project voor elk land op te bouwen; En
3. om de politieke en organisatorische capaciteit te versterken van de belangrijkste krachten die onze strijd bevorderen.

Hegemonie komt, zoals Gramsci opmerkte, voort uit de praktijk van het samenstellen van een nieuw politiek project vanuit het ‘gezonde verstand’ van het volk en het uitwerken van die ideeën in een samenhangende filosofie.

Het centrale concept voor de MST om deze theorie uit te werken is landbouwhervorming. Volgens Neuri strijdt dit hervormingsproject “voor een landbouwmodel dat gericht is op de productie van gezond voedsel voor de Braziliaanse bevolking, naast de strijd om het grondbezit te democratiseren.”

De MST organiseert boeren om niet alleen hun controle over land te verbeteren, maar ook over de landbouwproductie, onder meer door giftige chemicaliën te vermijden die zowel het land als de gezondheid van de arbeiders vernietigen. Dit project is nu gekoppeld aan de belangstelling van consumenten voor voedsel waarvan de componenten hen niet schaden en waarvan de productie de planeet niet vernietigt. De mogelijkheid om de meerderheid van de 212 miljoen inwoners van het land te verenigen in het nastreven van landbouwhervormingen stimuleert de MST.

Is de MST een sociale beweging of een politieke partij? Dit is een vraag die de beweging sinds haar ontstaan ​​bijna veertig jaar geleden heeft beziggehouden. Vanuit Gramsciaans perspectief is het onderscheid tussen deze twee – sociale bewegingen en politieke partijen – eigenlijk niet zo belangrijk. Neuri's commentaar op deze thema's in het interview is behoorlijk leerzaam:

“We zijn ons bewust van de verantwoordelijkheden en de noodzaak om onze politieke krachten te verbeteren, zowel in hun organisatorische als ideologische zin, om een ​​grotere invloed te hebben in de klassenstrijd. We beweren echter niet dat we de rol van een politieke partij in de strikte zin van het woord op ons nemen, omdat we van mening zijn dat dit politieke instrument buiten ons bereik valt. Dit betekent niet dat we een boven-partijgebonden of onpartijdige houding hebben. Wij geloven dat de verbinding tussen arbeidersbewegingen, vakbonden en politieke partijen van fundamenteel belang is voor de constructie van een andere samenleving die alternatief is en in strijd is met de burgerlijke orde. … [W]e onderschatten het belang en de kracht van politieke actie en volksmobilisaties als opvoedingselement voor de ondergeschikte klassen niet. De volksmassa’s leren en onderwijzen zichzelf in volksmobilisaties. Daar, in de massabeweging, ligt de politieke kracht van de organisatie; dit is waar het politiek-ideologische niveau van de massa wordt verhoogd.”

Kortom, de MST maakt deel uit van een proces om de organisatorische en ideologische kracht van de boerenstand op te bouwen en werkt samen met vakbondsbewegingen en andere organisaties om een ​​politiek project voor sociale emancipatie te creëren.

Daartoe heeft de MST deelgenomen aan de opbouw van het Popular Project for Brazil (Projeto Brazilië Populair), dat, zoals Neuri zegt, “tot doel heeft een historisch blok te consolideren dat antikapitalistische, emancipatorische strijd en onmiddellijke economische winst bevordert die tegemoetkomt aan de behoeften en belangen van de arbeidersklasse.” Het bevorderen van het vertrouwen en de macht van de arbeidersklasse en de boerenbevolking staat daarom centraal in de activiteiten van de MST. Een deel van dit werk bestond uit het terugvechten tegen de vervolging van Lula.

In de periode 1962-63, toen Brazilië werd geregeerd door een centrumlinkse formatie onder leiding van president João Goulart, was de stemming in het land gericht op verandering en mogelijkheden.

Tijdens deze periode schreef de Amazone-dichter Thiago de Mello (1926–2022) “Madrugada Camponesa” (“Boerendageraad”), waarin hij reflecteerde op het harde werk van de boeren om niet alleen voedsel maar ook hoop te planten.

Toen het gedicht in 1965 werd gepubliceerd in een boek genaamd Faz Escuro Mas eu Canto (Het is donker, maar ik zing), was de politieke situatie in Brazilië veranderd nadat Goulart door een door de VS geleide staatsgreep werd omvergeworpen en het leger in 1964 aan de macht kwam. De zin van het gedicht 'Het is donker, maar ik zing omdat de ochtend zal komen' kreeg een nieuwe lading.

Het volgende jaar, Nara Leão zong deze woorden en maakte er een volkslied van die tijd van. We verlaten deze week onze nieuwsbrief met het gedicht van De Mello, een eerbetoon aan de boerenstand en aan de strijd tegen de dictatuur van macht, privileges en eigendom.

Het land is nog steeds donker
in de boerendageraad,
maar het is noodzakelijk om te planten.
De nacht was dieper,
nu komt de ochtend.

Er is geen plaats voor een liedje
gemaakt van angst en mimiek
eenzaamheid voor de gek houden.
Nu is het tijd voor de waarheid,
eenvoudig en altijd gezongen.
Nu is het tijd voor vreugde,
die dag na dag wordt opgebouwd
met brood en zang.

Binnenkort zal het zo zijn (ik voel het in de lucht)
de tijd van rijpe tarwe.
Het zal tijd zijn om te oogsten.
Wonderen ontstaan ​​als
blauwe regen op de maïsvelden,
bonensteeltjes die in bloei komen,
vers sap stroomt
van mijn verre rubberbomen.

Dageraad van hoop,
de tijd van de liefde is bijna hier.
Ik oogst een vurige zon die op de grond brandt
en ploeg het licht vanuit het suikerriet,
mijn ziel op zijn wimpel.

Boeren dageraad.
Het land is donker (maar niet zo veel),
het is tijd om te werken.
Het is donker, maar ik zing
want de ochtend zal komen
(Het is donker, maar ik zing).

Vijay Prashad is een Indiase historicus, redacteur en journalist. Hij is schrijver en hoofdcorrespondent bij Globetrotter. Hij is redacteur van LeftWord-boeken en de directeur van Tricontinental: Instituut voor Sociaal Onderzoek. Hij is een senior niet-ingezeten fellow bij Chongyang Institute for Financial Studies, Renmin-universiteit van China. Hij heeft meer dan 20 boeken geschreven, waaronder: De duistere naties en De armere naties. Zijn nieuwste boeken zijn Strijd maakt ons menselijk: leren van bewegingen voor socialisme en, met Noam Chomsky,  De terugtrekking: Irak, Libië, Afghanistan en de kwetsbaarheid van de Amerikaanse macht.

Dit artikel is van Tricontinental: Instituut voor Sociaal Onderzoek.

De geuite meningen zijn uitsluitend die van de auteur en kunnen al dan niet die van Consortium Nieuws.