Oekraïne gebruikt Russische invasie om de rechten van werknemers te schenden

Twee nieuwe radicale maatregelen doen de vrees ontstaan ​​dat Oekraïners de rechten op de werkplek permanent zullen verliezen nu de oorlog een enorme druk uitoefent op de economie van het land, zo melden Thomas Rowley en Serhiy Guz.

By Thomas Rowley en Serhi Guz
openDemocracy

THet Oekraïense parlement heeft twee nieuwe radicale maatregelen op het gebied van de liberalisering van de arbeidsmarkt aangenomen, waardoor de vrees ontstaat dat Oekraïners de rechten op de werkplek permanent zullen verliezen, omdat de oorlog in Rusland een enorme druk uitoefent op de economie van het land.

In twee wetten die maandag en dinsdag zijn aangenomen, stemden parlementsleden voor het legaliseren van “nulurencontracten” en ondernamen zij stappen om tot 70 procent van de beroepsbevolking van het land te onttrekken aan de bescherming die wordt gegarandeerd door de nationale arbeidswetgeving.

Deze laatste maatregel betekent dat de nationale arbeidswet niet langer van toepassing is op werknemers van kleine en middelgrote ondernemingen; in plaats daarvan wordt voorgesteld dat elke werknemer een individuele arbeidsovereenkomst sluit met zijn werkgever. Het neemt ook de wettelijke bevoegdheid van vakbonden weg om een ​​veto uit te spreken over ontslagen op de werkplek.

Wetsontwerp 5371 had eerder kritiek gekregen door de Internationale Arbeidsorganisatie, maar ook door Oekraïense en Europese vakbonden, op grond van het feit dat dit ‘de internationale arbeidsnormen zou kunnen schenden’.

De regerende Dienaar van het Volk-partij in Oekraïne betoogde dat de “extreme overregulering van de werkgelegenheid in tegenspraak is met de principes van zelfregulering van de markt [en] modern personeelsmanagement.”

De administratieve rompslomp in de Oekraïense HR-wetten, zo suggereerde het, “creëert bureaucratische barrières voor zowel de zelfrealisatie van werknemers als voor het vergroten van het concurrentievermogen van werkgevers.”

De Federatie van Vakbonden van Oekraïne zal president Volodymyr Zelenski nu vragen een veto uit te spreken over ontwerpwet 5371 wanneer deze ter ondertekening naar hem toekomt – maar zal niet hetzelfde verzoek doen over de voorgestelde wet over nulurencontracten, vertelde het Oekraïense parlementslid Vadym Ivchenko. openDemocracy.

Nataliia Lomonosova, analist bij de Oekraïense denktank Cedos, waarschuwde dat de twee wetten de toch al moeilijke sociaal-economische situatie voor Oekraïners die lijden onder de Russische militaire campagne verder zouden kunnen verslechteren.

Volgens de laatste cijfers van de VN heeft de invasie van Rusland ertoe geleid dat minstens zeven miljoen mensen binnen Oekraïne zelf ontheemd zijn geraakt, wat nog verergerd is door een ernstige economische crisis die gezinnen en individuen hard treft. Tegelijkertijd heeft de Wereldbank dat ook gedaan voorspeld dat de Oekraïense economie dit jaar met 45 procent zal krimpen.

Met deze factoren in het achterhoofd betoogde Lomonosova dat Oekraïners weinig keus of onderhandelingsmacht hebben als het om werkgevers gaat: het aantal beschikbare vacatures staat niet in verhouding tot het aantal mensen dat nu in het land op zoek is naar werk. “Mensen hebben op dit moment geen onderhandelingsmacht en vakbonden kunnen hen niet beschermen”, zei ze.

Sprekend tot open democratie, Lomonosova uitte de vrees dat, als gevolg van de ontheemding, “veel mensen zich in de situatie van Oekraïense arbeidsmigranten zullen bevinden” in hun eigen land – wat betekent dat mensen bijvoorbeeld weinig andere keus zullen hebben dan de slechte omstandigheden te accepteren en steeds afhankelijker van hun werkgevers.

'Venster van kansen'

Een vooraanstaand lid van de partij van Zelenski beloofde eerder deze maand een verdere liberalisering van de Oekraïense arbeidswetgeving.

“Dit zijn wetsontwerpen waar het bedrijfsleven op zit te wachten, wetsontwerpen die de belangen van alle ondernemers zullen beschermen. En arbeiders trouwens ook”, schreef parlementslid Danylo Hetmantsev op Telegram op 9 juli.

“Een werknemer moet zijn relatie met een werkgever zelf kunnen regelen. Zonder de staat”, aldus Hetmantsev, hoofd van de financiële commissie van het Oekraïense parlement.

“Dit is wat er gebeurt in een staat als deze vrij, Europees en marktgericht is. Anders zal het land met één been in een sneltrein naar de EU reizen, en met het andere in een trein uit het Sovjettijdperk die de andere kant op gaat.”

Dat vertelde de Oekraïense arbeidsadvocaat George Sandul eerder openDemocracy dat parlementsleden de Russische invasie van het land hadden gebruikt als een “kans” om door te dringen drastische wijzigingen in de arbeidswetgeving.

Lomonosova van Cedos was het met Sandul eens en stelde dat deregulering en het terugschroeven van sociale garanties al vóór de oorlog een langetermijnbeleid van de Oekraïense regering was en waarschijnlijk deel uitmaakte van een poging om buitenlandse investeerders aan te trekken.

Ze wees op het feit dat beide wetten die deze week zijn aangenomen, dateren van een vroege poging van de regering-Zelensky en de regerende partij om de arbeidswetgeving in 2020-21 te dereguleren. Deze poging werd teruggeslagen als gevolg van een protestcampagne van Oekraïense vakbonden, een vooruitzicht dat nu moeilijk voorstelbaar is vanwege de oorlog en de staat van beleg, zei Lomonsova.

Zoals zij het stelde, hebben de Oekraïense regering en de regeringspartij het nu ook steeds vaker over het feit dat de staat “zich vanwege de oorlog geen sociale voorzieningen, arbeidsvoorwaarden of bescherming van de arbeidsrechten kan veroorloven”.

In tegenstelling tot de dereguleringstrend zegt Lomonsova dat er onder het Oekraïense publiek duidelijke steun bestaat voor de sociaal-democratie.

“Jaar na jaar hebben opiniepeilingen aangetoond dat Oekraïners een sterke sociaal-democratische houding hebben, ook ten gunste van de welvaart”, zei Lomonosova. “Ze verwachten dat de overheid hun arbeidsrechten beschermt en een compleet sociaal pakket aanbiedt. Zelfs oorlog kan dit niet veranderen.”

Nul-urencontracten

Volgens de nieuwe nul-urenwetgeving van Oekraïne kunnen werkgevers die ervoor kiezen om gebruik te maken van de contractoptie werknemers naar believen oproepen, hoewel contracten de methode en het minimale tijdsbestek moeten definiëren voor het informeren van een werknemer over het werk, en de reactietijd van de werknemer om akkoord gaat of weigert te werken.

De wetgeving zegt ook dat mensen die met deze nieuwe contracten werken gegarandeerd minimaal 32 uur werk per maand moeten krijgen, en dat het percentage werknemers met een nulurencontract bij het bedrijf niet meer dan 10 procent mag bedragen.

In haar uitleg van de wet stelde de Oekraïense regering dat mensen die betrokken zijn bij onregelmatig werk momenteel tewerkgesteld worden “zonder enige sociale of arbeidsgaranties.”

Daarom, zegt het rapport, zullen nul-urencontracten – een term die de overheid gebruikte – helpen “het werk van freelancers te legaliseren, die meestal aan kortetermijnprojecten werken en zich niet beperken tot het werken voor één enkele klant.”

Arbeidsadvocaat en activist Vitaliy Dudin vertelde het openDemocracy dat Oekraïners als gevolg van de door de oorlog veroorzaakte economische crisis met steeds grotere “economische risico’s” en armoede worden geconfronteerd – en dit betekent dat Oekraïense werkgevers “in staat zullen zijn de arbeidskosten radicaal te verlagen”.

De nieuwe contracten die onder de nulurenwetgeving worden voorgesteld, zo stelde hij, zouden ook kunnen leiden tot werkplekken met twee niveaus, waar werkgevers veilige banen aanbieden aan loyale of niet-vakbondsmedewerkers, terwijl anderen te maken krijgen met onzeker werk of onmiddellijk ontslag om door de werkgevers verzonnen redenen.

Dit zou van invloed kunnen zijn op werkplekken met honderden werknemers, inclusief banen in de publieke sector die het risico lopen van bezuinigingsbeleid, zoals ziekenhuizen, spoorwegdepots, postkantoren en infrastructuuronderhoud, zei Dudin.

“Dit is een rampzalige stap in de richting van precarisering”, zei Dudin, en een stap die “het recht van de Oekraïners die door de oorlog zijn getroffen om in hun levensonderhoud te voorzien, in twijfel trekt.”

Wat gebeurt er na de oorlog?

Europese vakbondsgroeperingen hebben lange tijd kritiek geuit op de groeiende trend richting arbeidsliberalisering in Oekraïne sinds Zelenski en zijn politieke partij Servant of the People in 2019 aan de macht kwamen.

Op 14 juli, toen de geruchten over een nieuwe stemming over wetsontwerp 5371 zich verspreidden, besloten drie Europese vakbondsfederaties uitten hun bezorgdheid dat de Oekraïense regering en regerende partij “de EU-waarden van sociale dialoog en sociale rechten blijven verwerpen” met haar arbeidsliberaliseringsprogramma.

“We maken ons grote zorgen over de regressieve arbeidshervormingen die doorgaan nadat de noodsituatie van de oorlog voorbij is”, aldus de brief van de vakbonden, waarin ze beweren dat de hervormingen “in de tegenovergestelde richting gaan van de principes en waarden van de EU”.

Oekraïense parlementariërs hebben dat eerder gedaan bekritiseerd wetsontwerp 5371 als een potentieel gevaar voor de integratie van het land in de Europese Unie. Oekraïne was dat de status van EU-kandidaat toegekend eind juni.

Zowel de Associatieovereenkomst van Oekraïne uit 2014 met de EU als de Politieke, Vrijhandels- en Strategische Partnerschapsovereenkomst met Groot-Brittannië uit 2020 bevatten bepalingen over het waarborgen van de bescherming van de werkplek – ook tegen pogingen om internationale investeringen aan te trekken.

László Andor, voormalig EU-commissaris voor werkgelegenheid, sociale zaken en inclusie tussen 2010 en 2014, vertelde openDemocracy dat hij geloofde dat deze nieuwe wetgeving suggereerde dat Oekraïne een “totaal andere richting” insloeg dan de EU-normen inzake fatsoenlijk werk.

“Deze zaak getuigt van een flinke dosis opportunisme”, zegt Andor, nu secretaris-generaal van de Foundation for European Progressive Studies, een Brusselse denktank. “Oekraïense wetgevers moeten beter begrijpen wat het verschil is tussen een continentaal Europees model en deze ontwikkelingen in de richting van een zeer precaire arbeidsmarkt. Er wordt niet voldoende naar de Oekraïense vakbonden geluisterd. Dit zou elementair zijn in de Europese Unie.”

“Er is een enorme hoeveelheid nationale cohesie in Oekraïne, die de rest van de wereld bewondert”, vervolgde Andor. “Maar deze stappen kunnen naar mijn mening ook de nationale eenheid ondermijnen – iets wat heel hard nodig is om weerstand te bieden aan een buitenlandse invasie.” 

Voorstanders van de wet overwegen De pogingen van de Oekraïense vakbonden om de liberalisering van de arbeidsmarkt tegen te gaan zijn een poging om “hun invloed te behouden” en dat de ILO-conventies over de bescherming van de werkplek “uit de pas lopen” met de moderne arbeidsmarkt en de behoeften van kleine en middelgrote bedrijven.

Terwijl parlementsleden van de regeringspartij hebben gesuggereerd dat wetsontwerp 5371 zal worden aangenomen als een tijdelijke maatregel in oorlogstijd, betoogde parlementslid Mykhailo Volynets, lid van dezelfde Batkivshchyna-partij als Ivchenko, in een bericht op Facebook dat “het duidelijk is dat niemand dat zal doen.” deze situatie later ongedaan kunnen maken.”

“De arbeidswet zal niet langer van toepassing zijn, collectieve overeenkomsten zullen worden afgeschaft, en zelfs de mechanismen voor werknemersbescherming die vandaag de dag bestaan, zullen niet werken. Dit is een schaamteloze schending van internationale normen en standaarden op het gebied van arbeid”, zei hij.

Thomas Rowley is hoofdredacteur bij oDR. Volg hem op Twitter op @te_rowley. E-mailadres voor contact: tom.rowley[at]opendemocracy.net 

Serhiy Guz is een Oekraïense journalist en een van de grondleggers van de journalistieke vakbondsbeweging van het land. Hij leidde tussen 2004 en 2008 de onafhankelijke media-unie van Oekraïne en is momenteel lid van de Oekraïense Commissie voor Journalistieke Ethiek, een zelfreguleringsorgaan voor de media van het land. Hij is ook raadslid van de Voice of Nature NGO en hoofdredacteur van de Slimme stad Kamianske krant.

Dit artikel is van openDemocratie.