Sinds het Thatcher/Reagan-tijdperk hebben ‘liberalen’ als Tony Blair en Bill Clinton zich naar ‘veiliger’ politiek terrein gehaast, of dat nu het goedkeuren van agressieve oorlogen betekende of het omarmen van deregulering. Maar sommige progressieven, zoals de Britse Tony Benn, weigerden te buigen, zoals Michael Winship zich herinnert.
Door Michael Winship
Neem even de tijd om kennis te nemen van het overlijden van een vooraanstaande woordvoerder van links, een man die zowel vuurbrand als horzel is, van wie veel Amerikanen zelfs nog nooit hebben gehoord. Toch is wat hij deed en zei van belang voor ons allemaal en vooral voor de zaak van de democratie.
Tony Benn stierf vrijdagochtend op 88-jarige leeftijd in Londen. Een doorgewinterde socialist die ooit door elementen van de rechtervleugel in zijn land werd omschreven als de gevaarlijkste man van Groot-Brittannië. The New York Times merkte in zijn overlijdensbericht op dat hij “de eerste collega was die een aristocratische titel opgaf [om] in het Lagerhuis te blijven …
Tony Benn, een Labour-politicus in Groot-Brittannië. (Fotocredit: Isujosh)
“Als opstandige telg uit een politieke dynastie omarmde de heer Benn een socialistisch standpunt ter linkerzijde van veel van zijn collega’s in de Labour Party, vooral toen deze in de jaren negentig onder premier Tony Blair naar het centrum verhuisde. Terwijl de Britse politieke elite zich verzette en de macht van de vakbonden verwaterde, verdedigde de heer Benn de rechten van de vakbonden. Terwijl veel Britten in de jaren zeventig de Europese Gemeenschappelijke Markt omarmden, was de heer Benn tegen voortzetting van het lidmaatschap. En terwijl de heer Blair het land naar een oorlog in Irak en elders leidde, voerde de heer Benn, een prominente voorstander van nucleaire ontwapening, campagne voor vrede.’
Eerst als parlementslid – hij trad in 1950 op 25-jarige leeftijd toe tot het Lagerhuis en diende daar een halve eeuw – en als minister, daarna als openbaar spreker en schrijver, was hij een voortdurende doorn in het oog van meer gevestigde politici.
Premier Harold Wilson zei over Benn: ‘Hij wordt onvolwassen met de jaren’, maar hij diende als een onschatbare pleitbezorger voor de armen en weerlozen, vocht voor hen en worstelde er altijd mee om zijn collega’s op de hoogte te houden van hun benarde situatie. Als we het geld kunnen vinden om oorlogen te voeren en mensen te doden, zou hij hen eraan herinneren, kunnen we het geld vinden om mensen te helpen.
“Ik denk dat er twee manieren zijn waarop mensen worden gecontroleerd. Maak mensen in de eerste plaats bang en ten tweede demoraliseer ze”, zei Benn tegen filmmaker Michael Moore. “De mensen met schulden worden hopeloos, en de hopeloze mensen stemmen niet.” Te veel machthebbers moedigen een dergelijke apathie aan en geloven, zei hij, dat “een goed opgeleide, gezonde en zelfverzekerde natie moeilijker te regeren is.”
Benn bleef bij zijn principes, zelfs als deze schadelijk waren voor zijn carrière en de electorale ambities van zijn partij. ‘Charmant, overtuigend en soms zeer frustrerend’, zo omschreef de voormalige Britse minister van Binnenlandse Zaken David Blunkett hem The Independent krant. “[Maar] wat je van Tony Benn zou leren, was zelf nadenken.”
Hij geloofde, net als Dr. King, in die lange boog van het morele universum die uiteindelijk naar gerechtigheid buigt. “Hoe ontstaat vooruitgang?” vroeg hij aan een interviewer van The Guardian eind oktober. 'Om te beginnen: als je met een radicaal idee komt, wordt het genegeerd. Als je dan doorgaat, wordt je verteld dat het onrealistisch is. Als je daarna doorgaat, ben je boos. Als je het blijft zeggen, ben je gevaarlijk. Dan is er een pauze en kun je niemand aan de top vinden die niet beweert er überhaupt voorstander van te zijn geweest.”
Velen herinnerden zich dat hij, net zo vastberaden als hij vasthield aan zijn ideeën ‘een wegwijzer en niet een windwijzer’, ook standvastig hoffelijk bleef. Ian Dunt op de website politiek.nl Ik herinnerde me dat ik Benn op televisie had gezien en hem iets hoorde zeggen ‘dat de manier waarop ik de wereld zag fundamenteel veranderde.
“Hij had zojuist een felle toespraak gehouden voor een bewonderende menigte. Aan het einde ging hij met zijn benen over de rand op het podium zitten, stak zijn pijp aan en schonk een kopje thee uit zijn thermoskan. Een man kwam naar hem toe en legde uit dat hij een Tory was. Hij wilde nog iets zeggen, maar Benn onderbrak hem. 'O, ik hoop dat ik niets heb gezegd wat je van streek heeft gemaakt.'
“Hij liet zien dat politiek, hoe principieel of drastisch ook, niet gemeen of wreed hoefde te zijn. Opnieuw onthulde hij de innerlijke menselijkheid.”
Wat ik me altijd zal herinneren van Tony Benn is een soort popquiz die hij bedacht om de waarheid aan de macht te brengen. In zijn afscheidsrede voor het Lagerhuis in 2001 zei hij:
“In de loop van mijn leven heb ik vijf kleine democratische vragen ontwikkeld. Als iemand een machtig persoon ontmoet – Adolf Hitler, Joe Stalin of Bill Gates – stel hem dan vijf vragen: 'Welke macht heb jij? Waar heb je het vandaan? In wiens belang oefent u het uit? Aan wie bent u verantwoording schuldig? En hoe kunnen we van jou afkomen?' Als je de mensen die je regeren niet kwijt kunt raken, leef je niet in een democratisch systeem.”
Anthony Wedgwood Benn, RIP.
Michael Winship, een senior schrijver bij de beleids- en belangenbehartigingsgroep Demos, is senior schrijver van de wekelijkse openbare televisieserie Moyers & Company. Voor commentaar of meer informatie, ga naar www.BillMoyers.com. En volg hem via Twitter @MichaelWinship.
Meneer Benn was een geweldige kerel en de wereld zou een veel betere plek zijn als er meer waren zoals hij. Dit gezegd hebbende, denk ik dat we de vraag moeten stellen: is het nuttig of wenselijk om degenen die deze planeet verwoesten of oorlog steunen, op een beleefde en respectvolle manier te behandelen?