Wie profiteert van de verschillende 'oorlogen'?

PR-experts zijn bedreven in het kaderen van beleidsdebatten op gunstige maar misleidende manieren, zoals de ‘oorlog tegen het terrorisme’ of de ‘oorlog tegen drugs’. Wat door deze verpakking wordt beschermd, zijn de onuitgesproken doelen, belangen en uitkomsten die, als ze bekend zouden worden, oppositie van de bevolking zouden oproepen, schrijft Arjen Kamphuis.

Door Arjen Kamphuis

Wanneer we de huidige gebeurtenissen in hun volledigere context proberen te begrijpen, is het vaak nuttiger om te kijken naar het beleid en de belangen die deze gebeurtenissen beïnvloeden dan naar individuele gevallen (hoewel de individuele gevallen vaak “het nieuws” vormen). Dat komt omdat er vaak een gapende kloof gaapt tussen de formeel geformuleerde doelstellingen van een beleid en de daadwerkelijke effecten ervan.

Denk aan de ‘oorlogen’ over verschillende zelfstandige naamwoorden zoals ‘terreur’ of ‘drugs’. Hoewel ze in simplistische PR-termen zijn geformuleerd, rechtvaardigen deze ‘oorlogen’ een verscheidenheid aan andere acties en dienen ze veel aanvullende belangen. Uit de ‘oorlog tegen het terrorisme’ is grootschalig toezicht op burgers voortgekomen, en een gevangenisindustrieel complex en witwasbanken hebben geprofiteerd van de ‘oorlog tegen drugs’.

President Barack Obama bespreekt kwesties van overheidstoezicht tijdens een persconferentie in de East Room van het Witte Huis, 9 augustus 2013. (Officiële foto van het Witte Huis door Pete Souza)

Ondanks deze realiteit worden discussies over en verzet tegen deze ‘oorlogen’ vaak beargumenteerd vanuit het nogal fictieve standpunt dat de gestelde doelen de werkelijke doelen zijn. In de reguliere nieuwsmedia en conventionele politieke kringen is dat vaak het geval, ook al is het overduidelijk dat het beleid in kwestie het veronderstelde doel niet bevordert en dat iedereen die slim genoeg is om enige invloed te hebben zich hiervan bewust is.

Oppositie tegen misleidend of destructief beleid maakt het dus mogelijk dat de parameters van het debat door de voorstanders ervan worden afgeschermd. Het is behoorlijk moeilijk om welk debat dan ook te winnen als de andere partij de voorwaarden van het debat kan definiëren (en herdefiniëren), en de doelpalen kan verplaatsen zonder dat er enig bewijs nodig is dat deze doelpalen in het begin redelijk geplaatst waren.

Wanneer een farmaceutisch bedrijf een nieuwe pil op de markt wil brengen, moet het in een reeks transparant gedocumenteerde klinische onderzoeken aantonen dat de pil doet wat hij moet doen en geen (te veel) negatieve bijwerkingen heeft. Op bewijs gebaseerde besluitvorming is de norm en – hoewel verre van perfect – verhindert deze standaard dat nutteloze of ronduit gevaarlijke farmaceutische producten op de markt komen en daarmee ook in de lichamen van mensen.

Wanneer regeringen dus beleid ontwikkelen, is het redelijk om zich af te vragen: welk probleem lost dit op? Welke nieuwe problemen creëert het? Welk bewijs heeft u dat uw beweringen over deze problemen en hun oplossingen daadwerkelijk waar zijn? Laten we dus even aannemen dat de mensen die dit beleid in stand houden grofweg hetzelfde IQ en dezelfde informatie hebben als jij en ik. Ze kunnen de effecten van beleid begrijpen, zelfs als deze compleet verschillen van de officieel geformuleerde doelstellingen.

Het is geloofwaardig (afhankelijk van je goedgelovigheid) dat een beleid dat het tegenovergestelde effect blijkt te hebben dan het bedoeld was, door administratieve inertie nog een tijdje in stand wordt gehouden. Maar op een gegeven moment is dit geen geloofwaardige verklaring meer. Er zit een grens aan wat we kunnen verklaren door de pure domheid van beleidsmakers!

Je kunt geloven dat sommige beleidsmakers af en toe dom zijn, maar het is niet redelijk dat ze allemaal tientallen jaren lang volkomen krankzinnig zijn. Dus als beleid duidelijke effecten lijkt te hebben die structureel verschillen van de officieel gestelde doelen, zou ik willen zeggen dat het beleid prima werkt; het doel is gewoon niet wat het gestelde doel is.

Om te begrijpen wat het werkelijke doel van een beleidssysteem is, kunnen we eenvoudigweg kijken naar de meest voor de hand liggende gunstige effecten ervan. Waar is het voor? Waar is het goed in? Laten we eens kijken naar het voorbeeld van het duidelijk mislukte beleid van ‘The War on Drugs’.

Sinds dat toonbeeld van betrouwbaarheid, Dick Nixon, twee generaties geleden ‘gelanceerd’, is de wereldmarkt voor illegale drugs geëxplodeerd tot een onderneming van $500 miljard, en dit alles buiten elke vorm van toezicht of controle van de overheid. Te midden van een overvloedig aanbod is de prijs in de hele westerse wereld in deze periode vrijwel voortdurend gedaald, terwijl de potentie is toegenomen.

Het doel om bepaalde drugs uit de samenleving te ‘verbannen’ is duidelijk en absoluut mislukt. Daarbij besteden de meeste rechtssystemen van moderne landen het overgrote deel van hun capaciteit aan het voeren van deze oorlog. Dit gaat ten koste van zaken als het verbeteren van de openbare veiligheid of het achtervolgen van gewelddadige criminelen, verkrachters of dieven.

Het is dus duidelijk dat dit verbodsbeleid niet werkt, om alle redenen waarom het alcoholverbod in de VS begin 20e eeuw niet werkte. Dus waarom zou je het volhouden? Wat zijn de voordelen en wie profiteert ervan? Het is duidelijk dat veel mensen die bij de wetshandhaving werken hiervan profiteren (werkzekerheid), geprivatiseerde gevangenissystemen profiteren (meer bedrijven), en regeringen die excuses zoeken om mensen willekeurig te arresteren profiteren. Banken waar de miljarden worden witgewassen profiteren hiervan.

Veel partijen hebben er dus belang bij het beleid gaande te houden, ook al heeft het duidelijk gefaald in het verwezenlijken van de oorspronkelijke of (opnieuw) geformuleerde doelstellingen. De enige logische conclusie is dat de echte doelstellingen van het beleid nu zijn om de verschillende voordelen aan bovengenoemde partijen te bieden.

Vanuit dit niet-naïeve perspectief naar de surveillancestaat kijken; waar zijn alle systemen, organisaties en procedures goed in? PRISM en de bredere set gereedschappen die door Edward Snowden is onthuld, zijn duidelijk niet erg geschikt voor het opsporen van terroristische meesterbreinen. Je weet wel, de werkelijk briljante die met slechts een paar stanleymessen met succes de gehele Amerikaanse luchtverdedigingsinfrastructuur van meerdere biljoenen dollars kunnen verslaan. Slimme mensen plannen hun activiteiten niet op Facebook en gebruiken geen onversleutelde Gmail-accounts voor communicatie (in tegenstelling tot bepaalde wellustige generaals die de taak hebben om op hen te jagen).

Veel voormalige functionarissen van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten hebben verklaard dat de manier om terrorisme te bestrijden het goede oude politieonderzoek is en misschien een serieuze blik op de geuite grieven die de redenen zijn voor het radicale gedrag. Dit is hoe de meeste Europese terroristische netwerken aan het einde van de 20e eeuw met succes werden ontmanteld.

Het vinden van een speld in een hooiberg is niet gediend met steeds meer hooi toevoegen. Het is dus logisch dat de doelstellingen van deze programma's niet het ‘vangen van terroristen’ zijn of het voorkomen van aanslagen, iets wat ze nooit aantoonbaar hebben gedaan. Maar dit betekent niet dat deze systemen geen nut hebben. Ze zijn nuttig en worden gebruikt voor datgene waar ze goed in zijn: het onderdrukken van afwijkende meningen in democratische samenlevingen.

Dit gebeurt door het infiltreren en opbreken van activistische netwerken en daarmee het voorkomen van effectief protest. Door niet-gewelddadige en legitieme politieke activiteiten te bestempelen als ‘extremisme’ of ‘terrorisme’ kan het hele pakket antiterreurwetten dat de afgelopen tien jaar is opgesteld, worden toegepast tegen burgers die hun democratische rechten gebruiken om te protesteren tegen verschillende misstanden die zij in de samenleving waarnemen. (mensenrechten, milieuproblemen, corruptie bij de overheid, machtsmisbruik door bedrijven, enz.).

Daarom moeten alle realistische discussies over de aard van het surveillancebeleid waarin we leven, uitgaan van het begrijpen van de ware aard van deze systemen en dit beleid. Het is geen vergissing of een beleefd verschil van mening over de manier waarop “veiligheidsvragen” moeten worden aangepakt. Effectief verzet tegen dit beleid kan niet plaatsvinden vanuit het quasi-beleefde en naïeve standpunt van aanvaarding van de officiële doelstellingen.

Degenen die zich willen verzetten moeten het beleid laten zien voor wat het is; methoden om doelstellingen te bereiken die nooit door de resterende democratische functies van de westerse samenlevingen zouden worden aanvaard. Als dit allemaal te kwaadaardig klinkt naar jouw smaak, bedenk dan dat het alternatief het idee is dat de wereld werkelijk wordt bestuurd door verwende peuters. Niet onmogelijk, maar wel veel onwaarschijnlijker.

Arjen Kamphuis is mede-oprichter en Chief Technology Officer van Gendo. Hij studeerde Wetenschap en Beleid aan de Universiteit Utrecht en werkte voor IBM en Twynstra Gudde als IT-architect, trainer en IT-strategieadviseur. Sinds eind 2001 adviseert Kamphuis opdrachtgevers over de strategische impact van nieuwe technologische ontwikkelingen. [Een eerdere versie van dit artikel kunt u lezen op http://gendo.nl/en/blog/arjen/whats-it-for-the-objectives-of-policies-systems#sthash.Fc66vqbc.dpuf ]