De onvolmaakte grondwet van Egypte

De Egyptische president Morsi dringt aan op een snelle stemming over een nieuwe grondwet, die kritiek heeft gekregen van zowel secularisten als islamisten. Maar het onvolmaakte plan heeft het voordeel dat het een aantal bestuursregels voor het tumultueuze land vastlegt en later kan worden gewijzigd, schrijft ex-CIA-analist Paul R. Pillar.

Door Paul R. Pillar

Het toneel in Egypte lijkt klaar voor een nieuwe golf van politieke spanningen en groot drama in de komende twee weken, nu president Mohamed Morsi 15 december heeft aangewezen als datum voor een referendum over de zojuist geschreven grondwet.

De uitkomst van het referendum zal ongetwijfeld algemeen worden gezien als een krachtproef tussen de Moslimbroederschap van Morsi en haar seculiere tegenstanders, of dat nu zo moet worden gezien of niet.

Ontmoeting van de Egyptische president Mohamed Morsi met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton in juli 2012. (Foto van de Amerikaanse regering)

Het document zal worden beschouwd als een product van de Broederschap, gezien de boycot van de grondwetgevende vergadering door liberale secularisten en christenen, en ook gezien Morsi's aanspraak op speciale bevoegdheden om te voorkomen dat de rechterlijke macht het werk van de door de Broederschap gedomineerde grondwetgevende vergadering tenietdoet.

De haast waarmee het opstellen van de grondwet werd voltooid en waarmee er nu over zal worden gestemd, wekt bij veel Egyptenaren de indruk dat er iets doorheen wordt gesleept. Morsi's recente Mubarak-achtige uitspraken over dreigementen door 'samenzweringen' hebben bijgedragen aan de grimmige sfeer.

De haastig geschreven ontwerpgrondwet heeft voor iedereen iets wat niet leuk is, maar de democratie in Egypte zal niet leven of sterven op basis van de uitslag van het referendum. Ook het machtsevenwicht tussen islamisten en secularisten zal er niet van afhangen. Morsi's tegenstanders zouden er zelfs goed aan kunnen doen het verzet tegen de inwerkingtreding van de nieuwe grondwet te laten varen.

Als je dat wel zou doen, zou dat in zekere zin neerkomen op bluf. De bevoegdheden die hij voor zichzelf opeiste ten koste van de rechterlijke macht zouden vervallen, en de president zal volgens de grondwet een minder machtige president zijn dan Morsi nu beweert te zijn. En zoals Morsi zelf opmerkte: de grondwet kan worden gewijzigd.

Secularisten zouden zich misschien kunnen troosten door op te merken dat de salafisten zo ontevreden zijn over de grondwet dat ze hebben aangekondigd het referendum te zullen boycotten. De salafisten klagen dat het document de soevereiniteit bij het volk legt en niet bij God.

Egypte heeft een soort constitutionele structuur nodig als de daaropvolgende debatten over de richting van het land binnen een ordelijk kader moeten worden gevoerd, in plaats van deel uit te maken van een spel waarin alle regels worden bedacht naarmate het spel vordert. Elk representatief politiek systeem moet beginnen met iemand die regels verzint en handelt zonder vooraf erkende autoriteit te hebben, maar dat kan niet voor onbepaalde tijd zo blijven.

Natuurlijk kan Morsi niet wijzen op een algemeen aanvaarde autoriteit die de macht kan opeisen om het decreet uit te vaardigen dat hij onlangs heeft uitgevaardigd, maar de andere actoren in het Egyptische politieke spel hebben ook niet veel meer juridische basis om te doen wat zij doen. .

Alle Amerikaanse functionarissen of andere Amerikanen die de Egyptenaren in deze politiek interessante tijd advies geven, zouden kunnen verwijzen naar de ervaringen van de Verenigde Staten met het vestigen van een constitutionele orde in de beginperiode. De schrijvers van de Amerikaanse grondwet hebben hun gezag zeker overschreden toen zij in plaats van de artikelen van de Confederatie te wijzigen een geheel nieuwe grondwet creëerden en specificeerden dat deze in werking zou treden met minder dan unanieme goedkeuring door de staten.

De deelname aan het schrijven van de grondwet was onvolledig. Rhode Island was niet aanwezig, de afgevaardigden uit New Hampshire kwamen laat aan, de meeste afgevaardigden uit New York vertrokken vroeg en verscheidenen die de hele vergadering bleven, weigerden het product te ondertekenen. Er bleef aanzienlijke tegenstand tegen het document bestaan, en de eisen om het te wijzigen waren zo sterk dat de eerste tien amendementen een taak van het allereerste congres werden.

De les is dat het succes van en het respect voor een grondwet een functie is van de politieke gewoonten en houdingen ten opzichte ervan die zich in de loop van de tijd ontwikkelen. Het hangt niet af van de juridische basis waarop het oorspronkelijk werd geschreven, en het hangt niet af van wie aan de macht was of wie voorstander was van de grondwet toen deze voor het eerst werd geschreven.

Paul R. Pillar groeide in zijn 28 jaar bij de Central Intelligence Agency uit tot een van de topanalisten van de dienst. Hij is nu gastprofessor aan de Georgetown University voor veiligheidsstudies. (Dit artikel verscheen voor het eerst als een blog post  op de website van The National Interest. Herdrukt met toestemming van de auteur.)