Cuba's post-Castro-toekomst

Exclusief: Nu Fidel Castro 86 is en zijn broer Raul 81, lijken grote veranderingen de komende jaren onvermijdelijk in Cuba. Cubaans-Amerikanen voeren de investeringsplannen op, ervan uitgaande dat de Amerikaanse regering eindelijk het embargo zal opheffen. Maar de toekomst is misschien niet alles wat verwacht wordt, meldt Don Ediger.

Door Don Ediger

Al meer dan vijftig jaar zoeken Cubaans-Amerikanen naar manieren om een ​​einde te maken aan het Castro-regime. Tegenwoordig worden hun plannen opnieuw vormgegeven op een manier die nog maar een paar jaar geleden vrijwel ondenkbaar zou zijn geweest, en deze plannen zullen worden beïnvloed door de uitkomst van de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

De meeste Cubaans-Amerikanen geloven nu dat een transitie naar democratie een periode van vele jaren kan vergen. Intussen onderzoekt een groeiend aantal van hen manieren om te profiteren van een land dat voor de meeste Amerikaanse bedrijven verboden terrein is.

De sleutel tot deze nieuwe strategie is een optie die tot voor kort niet eens openstond voor discussie over het beëindigen van het Amerikaanse embargo. De kans is groter dat dit zal gebeuren, zeggen Cuba-experts, als Barack Obama wordt herkozen, omdat de Democraten traditioneel meer openstaan ​​voor opties met betrekking tot het embargo. Er bestaat ook steeds meer twijfel over de vraag of het verbieden van Cubaanse import daadwerkelijk schadelijk is voor het regime.

“Persoonlijk denk ik dat het embargo een totaal mislukt beleid is”, zegt advocaat Antonio Zamora uit Miami, verwijzend naar de vijftig jaar oude wet die werd opgelegd nadat het Castro-regime privé-eigendommen had onteigend. Zamora wijst erop dat in al die jaren slechts een paar vastgoedeigenaren ooit een compensatie hebben gekregen.

Hoewel grotendeels over het hoofd gezien door de media, maken grote verschuivingen in de demografische situatie in Florida de intrekking van het embargo veel waarschijnlijker. Met meer dan een miljoen zijn Cubaans-Amerikanen de grootste Latijns-Amerikaanse groep in Florida, en jarenlang waren zij er met een overweldigende meerderheid voorstander van om het embargo in stand te houden. Om de verkiezingen in Florida te winnen, hebben de grootste swingstate-politici van beide partijen traditioneel beloofd het embargo te handhaven uit angst de Cubaanse kiezers van zich te vervreemden.

Nu is dat aan het veranderen. Hispanics uit Puerto Rico, de Dominicaanse Republiek, Venezuela, Mexico en andere Latijns-Amerikaanse landen groeien sneller in aantal dan die uit Cuba. En hoewel Cubaans-Amerikanen voornamelijk Republikeinen zijn, zijn anderen in Florida zwaar Democratisch.

Bovendien veranderen de Cubaans-Amerikanen zelf van gedachten over het embargo. Volgens een recent onderzoek van het Cuban Research Institute van de Florida International University (FIU) zijn de meeste Cubaans-Amerikanen in Miami het met Zamora eens dat het embargo niet goed heeft gewerkt. 47 procent zou zelfs graag zien dat het embargo wordt opgeheven.

“Dit zijn waarschijnlijk de eerste presidentsverkiezingen waarbij Cuba geen topprobleem is voor de Cubaans-Amerikaanse gemeenschap”, zegt Andy Gomez, senior fellow aan het Institute for Cuban and Cuban-American Studies van de Universiteit van Miami. Een medewerker van Mitt Romney belde Gomez vorig jaar om advies te vragen over de onderwerpen die Romney zou moeten bespreken als hij Miami bezoekt. Het antwoord van Gomez was niet Cuba, maar banen en de economie.

Het is niet zo dat Cubaans-Amerikanen niet langer geïnteresseerd zijn in Cuba, zegt Gomez, maar dat ze ‘het steeds opnieuw beu zijn’.

Er bestaat een groeiende consensus onder Cubaans-Amerikanen dat het opheffen van het embargo de Castro’s niet zal helpen de macht te behouden, zoals sommigen ooit dachten, omdat het regime al meer dan vijf decennia grondig verankerd is. Toen Fidel Castro zes jaar geleden ziek werd, dachten sommige experts dat het einde nabij was, maar vandaag bespreken ze uiteenlopende scenario’s.

Zoals Jose Gabilondo van het Cuban Research Institute van de FIU het uitlegt: “De logica van het Amerikaanse embargo is: 'Laten we omstandigheden van burgerlijke onrust in Cuba creëren door omstandigheden van economische tegenspoed te creëren, zodat er een volksopstand zal uitbreken die tot een revolutie zal leiden.' Ik verwerp die aanpak. Ik denk niet dat het zinvol is.”

De andere benadering, zegt Gabilondo, “is te beseffen dat de transitie in Cuba al langzaam en met één deal tegelijk plaatsvindt.”

Een scenario in Vietnamstijl

Het meest waarschijnlijke scenario, zo geloven veel experts, is dat Cuba een pad zal volgen dat vergelijkbaar is met het voortbestaan ​​van Vietnam als een autoritaire socialistische staat, maar dat ook de handel met de Verenigde Staten openstelt.

Verschillende Cubaans-Amerikaanse groepen bereiden zich al voor op deze mogelijkheid, die gepaard gaat met het vooruitzicht op enorme winsten voor Amerikaanse bedrijven zodra het embargo wordt opgeheven. Er bestaat ook een gevoel in de gemeenschap dat het openstellen van de handel de Cubaanse regering ook een stimulans zou kunnen geven om minder repressief te zijn.

Maar terwijl Raul Castro, de huidige leider van Cuba, meer dan zijn broer open lijkt te staan ​​voor economische hervormingen, benadrukt Jorge Duany, directeur van het Cuban Research Institute van de FIU, dat noch Castro meer dan één partij, vrije verkiezingen of een vrije markteconomie wil.

Een kleine stap in de economische hervormingen kwam twee jaar geleden toen de Cubaanse regering commerciële huurovereenkomsten voor 99 jaar goedkeurde, en sinds vorig jaar konden Cubanen ook hun huizen verkopen. Maar particuliere bedrijven zijn nog steeds erg moeilijk om te starten met een achterstand van twee jaar in de vergunningsaanvragen.

Nog maar een paar dagen geleden waren er tekenen dat de Castro-regering probeert te profiteren van de veranderingen in de Amerikaanse politiek en strategie van de Cubaans-Amerikaanse gemeenschap:

–De regering in Havana herhaalde haar bereidheid om te onderhandelen over de vrijlating van Alan Gross, een Amerikaanse contractant die meer dan tweeënhalf jaar in de gevangenis heeft gezeten op beschuldiging van pogingen om internettechnologie te installeren om de regering te ondermijnen.

–De Cubaanse regering heeft haar profiel als bemiddelaar in de Colombiaanse vredesbesprekingen met de FARC, de communistische guerrillagroepering die Cuba heeft gesteund, versterkt. Als de bemiddeling slaagt en de FARC een legitieme politieke partij wordt, zullen de VS Cuba waarschijnlijk van de lijst van terroristische landen verwijderen, een stap die het gemakkelijker maakt om het embargo op te heffen.

Het embargo verbiedt Amerikaanse bedrijven goederen uit Cuba te importeren en alles behalve landbouwproducten aan het land te verkopen. Amerikaanse bedrijven mogen dat momenteel wel exporteren landbouwproducten naar Cuba.

Het embargo heeft geen invloed op de mogelijkheid van Amerikanen om tot 10,000 dollar per dag naar Cuba te sturen, een voorziening die Cubaans-Amerikanen in staat stelt familieleden te helpen die op het eiland achterblijven. Deze overmakingen bedragen in totaal ruim 2 miljard dollar per jaar.

Lucratieve markt

Er staat veel op het spel voor de handel na het embargo. Cuba heeft een bruto binnenlands product (in koopkrachtpariteit) van ongeveer 114 miljard dollar, waarmee het land op één lijn staat met Ecuador en Nieuw-Zeeland. Bedrijven uit tientallen landen, waaronder Spanje, Frankrijk, Venezuela en Canada, profiteren al van de handel met Cuba.

Advocaat Zamora uit Miami, die juridisch advies geeft aan bedrijven in de VS en in heel Latijns-Amerika, zei dat dit enkele van de belangrijkste kansen zijn voor Amerikaanse bedrijven:

-Bouw. Veel huizen zijn bijvoorbeeld aan reparatie toe.

–Resorts, inclusief pensioneringsgemeenschappen, golfbanen en andere sportfaciliteiten.

–Olieraffinaderijen (uitgaande van het succes van de voortgezette olie-exploratie).

–Infrastructuur, vooral snelwegen, havens en energiecentrales. (Eerder deze maand zaten ongeveer vijf miljoen inwoners van West-Cuba zonder elektriciteit na een enorme stroomuitval.)

–Biotechnologie en gezondheidszorgfaciliteiten.

–Reizen van, naar en op het eiland.

Veel bedrijven, vooral in Florida, bereiden zich al voor op handel en investeringen in het Cuba na het embargo, en er zijn verschillende Cubaanse handelsgroepen opgericht in onder meer Miami en Tampa.

Voorstanders van de handel wijzen erop dat als Amerikaanse bedrijven geen zaken gaan doen in Cuba, buitenlandse bedrijven vrijwel zeker hun activiteiten daar zullen opvoeren. De Fransen hebben bijvoorbeeld hun investeringen teruggetrokken toen de Europese economieën enkele jaren geleden kelderden. Ze hopen nu de investeringen in Cuba te verhogen van een recent niveau van 150 miljoen euro (ongeveer 196 miljoen dollar) naar 250 miljoen euro (ongeveer 327 miljoen dollar) per jaar.

Zakenlieden en de Cubaans-Amerikaanse gemeenschap zijn zich er echter terdege van bewust dat de machtsoverdracht in Cuba verre van soepel zal verlopen. Hoewel de kansen lijken te liggen op een gewelddadige revolutie, zijn er te veel onzekerheden om welk scenario dan ook uit te sluiten.

Dat komt omdat Cuba geen topprioriteit meer is in de VS sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie, de machtige bondgenoot van Cuba. De prioriteit is nu nog lager omdat een andere bondgenoot van Cuba, de Venezolaanse leider Hugo Chavez, aan kanker lijdt en wellicht niet lang meer te leven heeft.

Gomez, senior fellow bij het Institute for Cuban and Cuban-American Studies, zegt dat wanneer hij met inlichtingenfunctionarissen in Washington spreekt, hij vaak verbaasd is over hoe weinig zij weten van secundaire spelers in Cuba. De afgelopen jaren hebben Amerikaanse inlichtingendiensten voor informatie vaak op de Cubaans-Amerikaanse gemeenschap vertrouwd.

Er wordt vaak vertrouwd op de Cubaans-Amerikaanse gemeenschap voor informatie over de omstandigheden in Cuba, omdat Cubaans-Amerikanen naar Cuba kunnen reizen om familieleden te bezoeken en, terwijl ze daar zijn, met een breed spectrum van de bevolking kunnen praten.

Maar er is weinig met zekerheid bekend over het tweede niveau van Castro-bureaucraten en nog minder over zogenaamde revolutionairen die zouden proberen macht uit te oefenen nadat Fidel en/of Raul uit beeld zijn verdwenen. Het Cubaanse leger zou volgens experts ook een belangrijke rol kunnen spelen in de transitie, en de katholieke kerk is een relatief nieuwe wildcard in het spel.

Sinds paus Johannes Paulus II in 1998 Cuba bezocht, heeft de kerk een heropleving op het eiland meegemaakt en zou ze een kracht achter de schermen voor de democratie kunnen blijken te zijn. Aan de andere kant heeft de kerk geprobeerd enkele democratische veranderingen te onderdrukken, zoals een voorstel, gesteund door de dochter van Raul Castro, om het homohuwelijk toe te staan.

Cuba's toekomst

De mix van politieke en culturele druk zou de komende vijf jaar kunnen leiden tot een merkwaardige mix van bedrijfsinvesteringen en ideologische beperkingen. Dus in 2017 sta je misschien op een Amerikaans vliegveld te wachten op een vliegtuig naar Varadero, een vakantieoord in het noorden van Cuba waar je ouders in een bejaardentehuis wonen.

Ironisch genoeg vliegt het vliegtuig over Key West, waar je ooit op vakantie ging, voor bijna drie keer zoveel als wat je in Cuba uitgeeft.

Terwijl je op het vliegtuig wacht, denk je na over het idee om tijdens je komende 10 dagen op het eiland naar Havana te gaan. U heeft daar enkele contacten die u kunnen helpen bij het opzetten van een afdeling van uw PR-bedrijf. De markt groeit in Cuba en de opstartkosten zijn laag.

Je hoopt ook met je ouders naar de nabijgelegen havenstad Mariel te rijden, waar twee beroemde Parijse chef-koks onlangs een aantal restaurants hebben geopend. De prijzen, zo hoort u, zijn minder dan de helft van wat ze in Parijs vragen.

Er is net genoeg tijd om langs de kiosk op de luchthaven te gaan voor een paar tijdschriften die je ouders graag lezen. Je pakt een paar Amerikaanse nieuwsmagazines, maar legt ze snel weer terug als je bedenkt dat de Cubaanse regering alle Amerikaanse nieuwspublicaties heeft verboden.

Ach, zeg je tegen jezelf, dat is een deel van de prijs van een nieuw Cuba.

Don Ediger is een ervaren journalist die onder meer heeft gewerkt voor The Miami Herald, Associated Press, BusinessWeek en de International Herald Tribune. Hij is momenteel een inwoner van Miami.